Bu yazımda Aydın ve yakın çevresinde bulunan kadim şehirlerin, doğal güzelliklerin ve kültürel miraslarımızın da içinde olduğu varlıklarımızın korunması, tanıtılması ve yeni nesillere aktarılabilmesi amacıyla tüm dünyada faaliyet gösteren, adını sık sık yazılı ve görsel basında gördüğümüz, adına çeşitli burslar, projeler üretilen, destekleri olan UNESCO’dan bahsedeceğim.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü ya da UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), Birleşmiş Milletler'in özel bir kurumu olarak İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminde Paris’te 1946 yılında kurulmuştur.

Temel anlayış olarak “Savaşın zihinlerde başladığını ve Barış kültürünün her şeyden önce zihinlerde yeşertilmesi gerektiği” savunur.

Birleşmiş Milletlere bağlı bir kuruluş olan UNESCO'nun amacı, Ülkeler arasında eğitim, bilim, kültür, iletişim alanlarında iş birliğini sağlayarak, küresel barışa, kalkınmaya ve toplumsal uzlaşıya katkıda bulunmaktır. 

Genel Konferans, Yürütme Konseyi, Sekreterlik olmak üzere üç organı olan UNESCO, Bu faaliyetlerini kendisine üye olan her devlette kurulan Milli Komisyonlar aracılığıyla gerçekleştirir.(₁)

Teşkilat, çalışmalarını rapor haline getirerek Birleşmiş Milletler’e sunması haricinde, organları, bütçesi ve diğer statüleri bakımından tamamen bağımsızdır. Her Birleşmiş Milletler üyesi devlet, UNESCO’nun üyesi olabilme hakkına sahiptir.

UNESCO, üye devletlerinde bulunan komisyonları aracılığıyla çeşitli çalışmalar yapar. Bu görevleri iletişim, bilim, kültür ve eğitim alanlarında olup, en önemlilerinden bir tanesi üye ülkelerde bulunan tarihi eserleri ve yapıları dünya mirası kabul ederek koruma altına almasıdır.

UNESCO tarafından Dünya Miras listesine alınmış Türkiye'deki bazı yerler şunlardır;

- İstanbul'un Tarihi Alanları (1985)

- Göreme Ulusal Parkı ve Kapadokya (1985)

- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (1985)

- Hattuşaş-Hitit Başkenti (1986)

- Nemrut Dağı (1987)

- Xanthos-Letoon (1988)

- Hieropolis-Pamukkale (1988)

- Safranbolu (1994)

- Truva Antik Kenti (1998)

- Edirne Selimiye Camisi ve Külliyesi (2011)

- Çatalhöyük Neolitik Sit Alanı (2012)

- Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (2014)

- Bursa-Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (2014)

- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı (2015)

- Efes (2015)

- Ani Arkeolojik Alanı (2016)

- Afrodisyas (2017)

- Göbeklitepe Arkeolojik Alanı (2018)

UNESCO tarafından Dünya Geçici Miras listesine alınmış Türkiye'deki bazı yerler şunlardır;

- İzmir Tarihi Liman Kenti (2020)

- Koramaz Vadisi (2020)

- Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (2020)

- Karatepe-Aslantaş Arkeolojik Sitesi (2020)

- Beypazarı Tarihi Kasabası (2020)

- Tarihi Kemaliye Şehri (2021)

- Midyat ve Civar Bölgesindeki Geç Dönem Antik ve Ortaçağ Kiliseleri ile Manastırları (2021)

UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerinde bulunan kültürel miras unsurlarımız aşağıda sıralanmıştır;

- Meddah Hikâyeleri (2008)

- Mevlevi Sema Ayini (2008)

- Âşıklık Geleneği (2009)

- Karagöz Gölge Oyunu (2009)

- Nevruz Kutlamaları (2009)

- Kırkpınar Yağlı Güreşleri Festivali (2010)

- Semah (2010)

- Geleneksel Sohbet Toplantılar (2010)

- Tören Keşkeği Geleneği (2011)

- Mesir Macunu Festivali (2012)

- Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği (2013)

- Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)

• Geleneksel Çinicilik Sanatı (2016)

• UNESCO tarafından Dünya Miras listesine alınmış Türkiye'deki bazı yerler şunlardır;

  - İstanbul'un Tarihi Alanları (1985)

  - Göreme Ulusal Parkı ve Kapadokya (1985)

  - Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (1985)

  - Hattuşaş-Hitit Başkenti (1986)

  - Nemrut Dağı (1987)

  - Xanthos-Letoon (1988)

  - Hieropolis-Pamukkale (1988)

  - Safranbolu (1994)

  - Truva Antik Kenti (1998)

  - Edirne Selimiye Camisi ve Külliyesi (2011)

  - Çatalhöyük Neolitik Sit Alanı (2012)

  - Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (2014)

  - Bursa-Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (2014)

  - Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı (2015)

  - Efes (2015)

  - Ani Arkeolojik Alanı (2016)

  - Afrodisyas (2017)

  - Göbeklitepe Arkeolojik Alanı (2018)

   

  UNESCO tarafından Dünya Geçici Miras listesine alınmış Türkiye'deki bazı yerler şunlardır;

  - İzmir Tarihi Liman Kenti (2020)

  - Koramaz Vadisi (2020)

  - Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (2020)

  - Karatepe-Aslantaş Arkeolojik Sitesi (2020)

  - Beypazarı Tarihi Kasabası (2020)

  - Tarihi Kemaliye Şehri (2021)

  - Midyat ve Civar Bölgesindeki Geç Dönem Antik ve Ortaçağ Kiliseleri ile Manastırları (2021)

   

  UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerinde bulunan kültürel miras unsurlarımız aşağıda sıralanmıştır;

  - Meddah Hikâyeleri (2008)

  - Mevlevi Sema Ayini (2008)

  - Âşıklık Geleneği (2009)

  - Karagöz Gölge Oyunu (2009)

  - Nevruz Kutlamaları (2009)

  - Kırkpınar Yağlı Güreşleri Festivali (2010)

  - Semah (2010)

  - Geleneksel Sohbet Toplantılar (2010)

  - Tören Keşkeği Geleneği (2011)

  - Mesir Macunu Festivali (2012)

  - Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği (2013)

  - Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)

  - Geleneksel Çinicilik Sanatı (2016)

  - İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Kültürü: Lavaş, Katyrma, Yupka, Yufka (2016)

  - Islık Dili (2017)

  - Hıdırellez (2017)

  - Dede Korkut-Korkut Ata Mirası (2018)

  - Geleneksel Türk Okçuluğu (2019)

  - Minyatür Sanatı (2020)

  - Geleneksel Zeka ve Strateji Oyunu: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala/Göçürme (2020)

   

  UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı;

  2004 yılında çeşitli Ülkelerden, farklı gelir seviyelerine, kapasite ve nüfusa sahip şehirleri, yaratıcı endüstriler alanında çalışmak üzere bir araya getirmek amacıyla oluşturulmuştur. Yaratıcı Şehirler Ağı’na kayıtlı altı şehrimiz bulunmaktadır.

  - Gaziantep (2015) “Gastronomi” alanında,

  - Hatay (2017) “Gastronomi” alanında,

  - Afyonkarahisar (2019) “Gastronomi” alanında,

  - İstanbul (2017) “Dizayn/Tasarım” alanında,

  - Kütahya (2017) “El ve Halk Sanatları” dalında,

  - Kırşehir (2019) ise “Müzik” alanında

   

  UNESCO Öğrenen Şehirler Küresel Ağı;

  2013 yılında oluşturulmuştur. Üye şehirlerarasındaki diyaloğu, karşılıklı öğrenmeyi ve kapasite geliştirmeyi desteklemekte, Öğrenen Şehirler inşa etme sürecinin tanınması ve güçlendirilmesi