Beni hep annem yıkar, topuklarıma kadar uzayan saçlarımı tek başıma arıtamayacak, öremeyecek kadar küçüğüm.  

O gün, leğeni tandır başına kurdu, bakır güğümdeki su sıcacık. Kullanmaya kıyamadığı, defne kokan sabunla uzun uzun yudu saçlarımı. Köpürttü duruladı, tekrar köpürttü. Dere kenarından toplarız killi çamuru, saçları parlatır yumuşatır. Tasın içinde sulandırdı kili, duruladı, duruladı. Dolanan saçlarımı sabırla taradı.  

Bu sefer saçlarımı tararken kemik tarağı kızgın bir azarla kafama kafama indirmiyor. Hiç olmayan oyuncak bebeği ile oynar gibi oynuyor saçlarımla. Ağlıyor sanki, gözlerim yanıyor, açıp bakamıyorum. Kürtçe ağıt yakıyor. Kırk örük yapıyor saçlarımı. Kara çaputlarla düğümler atıyor. 

Kara bir entari giydiriyor bana. Boyu topuklarıma geliyor. Saçlarımla bir boy... Başıma siyah bir yaşmak bağlıyor kara kapkara… 

Niye siyah giydim ki? Okula mı acep? 

Seviniyor içim, böyle koşmak karların içinde yuvarlanmak, üşümek yeniden ısınmak. Anamı barç barç öpmek... 

Elimi tutuyor, tandırlıktan çıkıyoruz. Rojin bibilerin damlarına doğru yürüyoruz. Damlarımız bitişik. Kar yağıyor. Annem, üşüyen ellerimi nefesiyle ısıtıyor. Ağlıyor. 

“Bebexti keça min…” 

Niye bahtsız kızım diyor ki anam bana?  

Rojin bibinin kocasını dağda vurmuşlar, sonra onu ölen kocasının küçük kardeşi İsa’yla evlendirmişler. Büyük kaynı Aslan’la Şeyh öyle buyurmuşlar. Kocası öbür dünyada nasıl ağlıyordur kim bilir. Karısı, kardeşinin karısı olmuş, ağlar tabii, üstelik İsa amca, köyün en güzel kızı Altıngül’le sevdalılarmış birbirlerine. Altıngül de ağlamış mıdır? Rojin’in iki oğlu İsa’ya amca der, diğer iki küçük oğlan baba! 

Töre ağlatır bizim köyde herkesi. Daha çokta kadınları... 

Herkes susar köyde. Bir tek Şeyh Seyda konuşur. O töreyle, töre onunla beslenir palazlanır… 

 Rojin bibi kapıyı araladı, annem elimi, onun sıska zayıf kemikli eline tutuşturdu.  

“Pamuk sana emanettir.” 

Örüklerime dokundu, okşadı kokladı. Son kez dokunuyor kokluyor gibi 

“Rojin, Pamuk’un saçlarını sen yıkayasın, tarayıp, öresin. Beceremez sabım.”

Yüzüme bakmıyor, arkasını dönüp eve yöneliyor. 

Ardından bakakalıyorum. Rojin beni içeri alıyor. Sofaya açılan karanlık odaya sokuyor. Odanın eşiği yüksekçe, adımımı zor atıyorum içeri. Tek söz etmiyor, kapıyı çekiyor, dışarıdan sürgülüyor.

Naylonla perdelenmiş pencereye koşuyorum, anamı buğulu bir gölge gibi görüyorum. Bağırıyorum, duymuyor, başı önünde omuzları çökük, annemin kamburu yoktu ki. 

Çöktüm yer minderine. Siyah entarimin yakası yok, cepleri yok, kemeri de yok. Okul önlüğü değil bu. Başımdaki örtüyü çekip çıkarıyorum. Annemin leçekleri gibi değil. Oyasız, boncuksuz, nakışsız... 

Kapının sürgüsü açılıyor. Aslan amca. 

Aslan amca Berşan’la Hazal’ın babaları. Onlar okuldalar, ortaya başladılar, traktörle gidip gelirler kasabadaki okula. Çok heves ederim, arkalarından öykünerek bakarım. Cemal öğretmen söz verdi, konuşacak babamla. 

Geçen bahardı, tarla sınırı yüzünden Aslan Amca bir de kardeşi Merdan’la kavga etti babamlar. Yasin abim, küreği indirmiş Merdan’ın kafasına. Adam oracıkta beyin kanamasından ölüvermiş. Öldürmek için vurmamış Yasin Abim, gözdağı vermekmiş niyeti. Saftır o, bilmez öldürmeyi. Sonra kanlı düşman oldu iki aşiret. Hikmet ağamı vuracaklarmış kana kan isterlermiş. Rojin söylemiş anama. Anamın gözyaşları dinmez ondan sebep. 

Aslan ağa kapının önünde dikiliyor, ben yer minderinde otururum hâlâ. Meşin çizmeli koca ayağını uzatıyor bana. Anlamadım ilkin ne istediğini, gözleriyle işaret etti çizmelerini. Yeltendim, çektim çektim yok gücüm yetmiyor, var gücümle bir daha asıldım, elimde boyum kadar çizme, duvara yapıştım, sonra diğer ayağındakini. Sobanın üzerindeki güğümü işaret etti bu sefer, gene anlamadım ağzı yok sanki konuşmuyor. Suluğun yanına gitti, kafasıyla peşkiri işaret edince anladım, kocaman pis kokulu ayaklarını yıkamamı ister. Annemin babama yaptığı hizmeti bekler benden. Niye ki? Ben onun karısı değilim ki, ben Hazal’la Berşan’ın akranı arkadaşıyım, küçüğüm daha, çocuğum. Yoksa o kız ben miyim? 

Geçen akşam kavgadan beri ilk defa bize geldiler. Şeyh Seyda, Muhtar Recep, öğretmen Cemal, bir de Aslan Amca. Selamlaşmadılar. Bir tek Cemal öğretmen selamladı babamı. 

Cemal öğretmenim… Babamı ikna etmeye geldi zahir, ortaya başlamayı ne çok istediğimi biliyor. Yaz başıydı, sen üzülme babanla konuşacağım dediydi. Peki, ama ya diğerleri? 

Sofaya geçtiler. Annem yaşmağına sarındı. Çayları kapı aralığından Hikmet abime uzattı. Hikmet abim, Gülendam yengemle geçen güz evlendiler. Nikâhlarını Şıh Seyda kıydı. Bebeleri oldu. Nigar, mavi gözlü, sarı, lüle saçlı kırk uçurduk bugün dere başında. Kete yaptı anam.  

Annem, çocuklar, yengemler iç odadayız. Adamların konuşmaları kesik kesik geliyor Nigar ağlıyor, Yengem sussun diye emziriyor.  

Muhtar Recep, 

“Bitirin artık bu kan davasını,” diyor. 

Kapı aralığından gözlüyorum. Hikmet abim dudaklarını kemiriyor, sıkılınca, öfkelenince hep yaptığı gibi bacaklarını titretiyor. Cemal öğretmen kafasını sağa sola sallıyor, sanki bir şeylere karşı çıkıyor. 

Aslan Amca,  

“Kanımız yerde kalmayacak,” diye dikleniyor, Şıh Seyda, babama dönüyor,  

“Elli altın, üç silah, 300 küçükbaş, bir de kız. Anlaşın bitsin.” 

Babam sakallarını ovuşturuyor: 

“Zaten topu topu 300 hayvanım vardır. Geriye ne kalır, ne yeriz, ne içeriz çoluk çocuk.”  

Arslan amca kaşlarını indiriyor: 

“Kanı kanla temizleriz o kadar. Başka yolu yoktur.” 

Hikmet ağamla babam birbirlerine bakıyor.  

Annem ağlayan sesiyle, 

“Etmen, yakman yüreğimi, kıymayın Hikmet’ime.”  

Öğretmen Cemal:  

“Ağalar bu neyin pazarlığıdır?”  

Oturduğu yerden kalkıyor şeyhe doğru dönüyor: 

“Devlet, Yasin’in cezasını kesmiştir. On yıl mahpus vermiştir. Üstelik Yasin aklı evveldir, hükümet hastanesinden raporu vardır. Siz neyin davasını sürersiniz hâlâ. Seyda tespihini çekiyor: 

“Öğretmen bey, burada devlet töredir, bilmez gibi konuşursun? Töre ne derse kavlimizdir.” 

Cemal öğretmen susmuyor: 

“Hem kız çok küçüktür, okul çağındadır, akranları daha yeni ortaya başladı bu yıl.” 

Annemin kolunu dürtüyorum. 

“Hangi kız ana, kim ki bu kız?” 

Anam duymadı, o akşamdan sonra beni hiç duymadı, sağır oldu bana. Hikmet ağamın canına karşılık o küçük kızı kurban etmeyi yeğledi. 

Şeyh son sözü söyledi, pazarlık bitti. 

“Otuz altın, 250 baş koyun, üç silah. Bir de kız.” 

Ayağı kalktılar bir tek Cemal öğretmen kalkmadı. Tokalaştılar, Hikmet ağam buz kesmiş gibi, damlardan sarkan buzlar gibi öylece durup duruyor, Babamın iki eli bağlı. Başı önünde eğik… Çaresizlik miydi ona boyun eğdiren, Ya da direnmeyi mi bilmiyordu. Oysa Cemal Öğretmen ne çok direndiydi... 

Seyda, payına düşenleri hesaplıyor, sakalını sıvazlıyor. Kârlı alışverişin hazzı, şeytan gözlerinde parlıyor. 

Aslan amca kapıyı kapattı. Çirkin yüzü delik delik, şark çıbanı derdi annem, Bıyıkları var, sakalıyla bir boy, siyah pos bıyıklar. Üzerimdeki elbise gibi simsiyah karanlık… Puşisini çözdü. İki tel saçı yağlı kafasına yapışmış. Burnu, kulakları, en çokta elleri kocaman! Korkuyorum…  

Kan yerine verilen, kurban edilen küçük kız o gece büyüdü, lanet ederek büyüdü. Büyürken öldü. Seyda’ya, Aslan’a bir de babasına cennette yer vermesin diye yakardı Mevla’ya. 

Ertesi sabah Rojin bibi kırk örüğümü kökünden kesti. Merek damında, buz gibi suyla yıkadı beni. Tir tir titredim. O gün bugündür, ben hiç ısınmadım, hep titredim, hep çok üşüdüm. Başıma siyah yaşmağı doladı, başka bir siyah elbise giydirdi, yakasız, düğmesiz, kemersiz. Kefenim siyah biçilmiş benim... 

“Anana söz verdiydim, sana mukayyet olacam diye ama sabah Aslan ağa buyurdu, kan yerine giden kızlar kan kusmalı, sakın ola merhamet etmeyesin kanlımızın kızına.” 

Kan kusmaktan beterdi. Kan revan içinde kaldım günlerce. Benim hiç bebem olmadı. 

Babam öldüğünde, soğuk yüzüne bakarken, Allahtan onu affetmesini diledim, yapabileceği bir şeyler varken yapmadı kurban verdi beni diye. Anamı gülerken hiç görmedim. Kamburu daha bir büyüdü omuzları daha bir çöktü...  

Şeyh Seyda, dili tutulduğundan bu yana kan hesapları yapamaz oldu. 

Aslan, kasabaya hayvan satmaya giderken traktörün, altında kaldı, boynu kırıldı, günlerce can çekişti, Canı onu böğürte böğürte terketti. Kapkaraydı cesedi, korkunç ve kapkara. Mevla’m beni duymuştu o gece. 

Üzerimdeki siyah kefeni yıllar sonra ilk o gün çıkardım. 

İlk çiçekli elbisemi, saçlarıma aklar düştüğünde giyindim. Erken ağardılar, erken büyüdüm ya ondan belki. Nigar İstanbul’dan almış, nefti yeşil, kadife. Yakaları düğmeli, belinde kemeri. Bir de başörtüsü, böyle kelebekler var üzerinde, ipekli. Çenemin altından bağlıyor, İstanbul’da öyle bağlarlarmış. O saçlarını örmez, bağlamaz. Hep rüzgâra bırakır, rüzgârda kurutur.  

Nigar, yüz akımız, ışığımız. Hekimimiz, şifamız. Köye her gelişinde renk renk elbiseler getirir küçük kızlara, kara elbiseler giyinmesinler, kara kefenleri olmasın diye.  

FİLİZ ÖZDEMİR

OLAY AYDIN