ATEŞTEN GÜNLER

I.BÖLÜM

“Oğospu oluğ bu kız, oğospu. Göğüğsünüz bakın sonunda oğospu oluğ. Onu isteme, bunu isteme,  biğine mi sevdalandı nediğ?”

Fâdime kadın misafirleri geçirirken kuması Hatice söyleniyordu. İnşallah duymamışlardır diye içinden geçirdi Fâdime, cennete gideceğim diye kocasını adeta zorla bu kadınla evlendirdiğinden beri üç yıldır huzurlu bir uyku yüzü görmemişti. Zaten haftanın üç gecesi kocası gidip onun koynuna giriyordu.

“Kocasını evlendiren kadın cennete gider” diye aklına girip Salih efendiyi Hatice ile evlendirmesi için kendisini ikna eden kim varsa hepsine kızıyordu.

Oysa kocası istememişti. Hatta “Bak, üzülürsün, pişman olursun” dediği bugün gibi aklındaydı. “Üzülmem bey, hem bana arkadaş olur” demişti.

Hay aklıma tüküreyim, durduk yere başıma bela aldım. Kocayı paylaşmak bir yana her dakika deve dikeni gibi, gözümün önünde, her dakika zehirli dili ile iğneleyip duruyor. Şimdi de Emir Ayşe ile uğraşmaya başladı.

Hatice’nin nobranlıklarını, hainliklerini, laf sokuşturmalarını bir iki kez şikayet edecek oldu, Salih efendi ilk seferinde duymazlıktan geldi, ikincisinde kaşlarını çatıp “Hiç şikayet etme Fâdime, ben sana üzülürsün dedim, beni zorla evlendirdin, o da karım, sen de, ikiniz de eşitsiniz, bir daha duymayayım” demiş, üç gün de suratını asmıştı.

Ne demek eşitiz? Ben sana dört evlat doğurdum, hiç mi farkım olmayacak diye düşünüp kimselere göstermeden ağladı durdu.

Emir Ayşe gelinlik çağa gelmiş geçiyordu bile. Akranları evlenmiş, çocuk doğurmaya başlamışlardı. Günümüzden yüz yıl önce on sekiz yaşına gelip evlenmemiş kızlara evde kaldı gözü ile bakılırdı ama bu ne Emir Ayşe’nin, ne Salih efendinin umurundaydı.

Ayşe ilk mektepten sonra rüştiye mektebini de bitirmişti. Bir kızın bugünkü ortaokula denk gelen rüştiye mektebini bitirmesi o zamanlar üniversite eğitimi kadar önemliydi.

Kimseleri beğenmiyordu. Sandalyeye oturtup ayakları yere değen kızların evlendirildiği günlerde Emir Ayşe görücülere yine yüz vermemişti. Fâdime misafirleri uğurlarken Hatice de “Oğospu oluğ bu kız” diye söyleniyordu.

Ağır demir kapıyı kapatıp hışımla Hatice’nin karşısında dikildi: “ Ne diyon sen Hatce kadın, neden orospu olacakmış benim kızım?”

Hatice başındaki yemeni ile alnının, boynunun terini silerken “Ya ne olacağdı, onu beğenme, bunu isteme, kime vağacak bu kız?”, “Seni ne, seni ne, derdi sene mi düştü? Vardır bir yerde bir kısmeti, gelir bulur, Ayşe de beğenirse varır, sen ne karışıp durusun, Salih efendiye söyleycen gelince, bakalım ne deycen ona”

“Ayşeee, testiyi getiğ” diye seslendi içeriye doğru Hatice, büyük bir umursamazlıkla “Ha bir de su mu getirecek sene, kalk kendin al. Hem sen ne oturup durusun burda, hadi kendi evine, suleycen burlara”

Hatice evin önündeki dut ağacının gölgesinden kalkmaya hiç niyetli değildi ama Fâdime tulumbadan hışımla çektiği suyu toprağı suluyorum bahanesi ile üstüne doğru  serpmeye başlayınca kalkıp çıplak ayaklarına takunyalarını giydi ve kendi evine doğru yol almaya başladı. İncir ağaçlarının altından geçip evine vardığında kapıyı güm diye kapattı.

Salih efendi nikahtan önce ona geniş bahçenin içinde yeni bir ev yaptırmıştı ama Hatice sadece yatmaya gidiyordu oraya, bütün gün Fâdime’nin yanındaydı. Bir işe yaramadan sadece talimat veriyor, eleştiriyor, evdeki herkesi çıldırtıyordu.

Hatice”nin kızı için her fırsatta söylediği “Oğospu oluğ bu kız” sözüne öfkesi bitmiyordu. Salih efendiden korkmasa saçını başını yolacaktı kadının.

Tulumbanın gıcırtısı arttıkça daha hırsla pompalıyordu sanki, bakır kazan taşıyamayacağı kadar dolmuştu, tulumbanın yanındaki kayısı ağacına asılı maşrapayı aldı, bahçe kapısının iki yanına diktiği karanfilleri, aslanağzı, horoz ibiği çiçeklerini sulamaya başladı. Kazandaki su azalınca iki kulpundan tutup güllerin yanına götürdü. Çiçeklerini sulamak, Aydın’ın yakıcı sıcağında su ile oynamak ona iyi gelmiş, öfkesi biraz olsun azalmıştı. Örtüsünü açtı, bol bol su döktü başına, kollarını dirseklerine kadar yıkadı. Akşam ezanına az kalmıştı, Salih efendi gelmeden sofrayı kurmak şarttı.

Sofra bezini alıp büyük dut ağacın altındaki hasırın üstüne serdi, üstüne kasnağı, onun üstüne de büyük bakır siniyi koydu. Emir Ayşe, kırlı kızartmasını sarımsaklı süzme yoğurtla birlikte getirdi.  Testinin yanına bardakları bırakıp toprak fırındaki ekmeği çıkarmaya koştu.

Akşam ezanı okunurken demir bahçe kapısına vurulduğunu duyan Fâdime, koşup sürgüyü açtı, “Hoş geldin bey” diye karşıladı. Salih efendi “Hoş bulduk” deyip tulumbaya yöneldi. Fâdime kadın tulumbayı çekerken  yalağın kenarından aldığı zeytin yağlı sabunla elini yüzünü sabunladı. Sabunu her yıl kendi yağlarıyla yapar, önemli bir kısmını da İzmir’den gelen tüccara satardı. Hatice ile evlendiğinden beri malı da, işi de, bereketi de çoğalmıştı. Dönümlerce incir bahçesi, üzüm bağları, zeytinlikler kendininkilere eklenince kahveciliğin yanında tüccarlığa başlamış, “Kahveci Salih” lakabı değişip “Gümüş Endazeler” diye anılmaya başlanmıştı.

Ağaca çakılı çiviye asılı peşkir ile ellerini kuruladı “Çok sıcak bugün” dedi, bir Aydınlı olarak sanki ilk kez karşılaşıyormuş gibi bu sıcakla.

O sıcak olmasa incirler nasıl tatlanacak, domatesler, biberler nasıl erecekti?

Sofraya oturdular, “Hatce kadın nerde?” diye sordu. Suratını asıp “Evindedir” diye cevap verdi Fâdime. Bir şeyler olduğunu anlamıştı Salih efendi, “Çağırın gelsin”. Zaten olaysız bir gün olmadığının, iki kadının anlaşamadığının farkındaydı ama çaresizdi. 

 “Mehmeeeet, Hatce kadını çağır, gelsin, yemek yicez de”

Hatice’yi çağırmak bir de kendisine düştü diye için için kahroldu Fâdime. Ah kafam ah dedi kendi kendine. Ölünce cennete gitme hayali ile dünyada kendi cehennemini elleriyle yaratmıştı

Babası gelmeden evde olan Mehmet bir koşu gidip Hatice’yi evinden çağırdı. Hatice suçunu bastırmak isteyen bir nazla geldi, “Hoş geldin Salih efendi, akşam şeğiflerin hayığlı olsun” “Sağol, senin de, gel otur da yemeğimizi yiyelim.”

Sofra kaldırıldıktan sonra Salih efendi “Senin bağın üzümlerini toptan sattım bugün, peşinatı işte bu, gerisini bağ bozumunda verecekler” diyerek  bir miktar para uzattı. “Sen de kalsaydı efendi, ben ne edeyim parayı?” diye nazlandı Hatice. “Olsun, al, yanında bulunsun”

“Fâdime, bu da senin bağın peşinatı, onun da gerisi bağ bozumunda” “Sağol bey, sende kalsın” deyip parayla ilgilenmedi bile.

O gece sıra Fâdime’deydi, Salih efendi Fâdime’nin yanında yatacaktı. Odalarına çekilince “Ne oldu bugün?” diye sordu. “Kimseleri istemiyor bu kız, bey” dedi, “Bilmem ki nasıl baş göz edeceğiz?”

“Ederiz hanım ederiz, epeydir isteyen biri var, kahveye gelip gidiyorlar, bugün yine geldiler, düşünelim deyip gönderdim.” “Kimmiş onlar?” diye merakla sordu Fâdime. “Sandıkçıların oğlu Hüseyin efendiye istiyorlar Ayşe’yi”

Yüz yıl önceki Aydın’da halkın bir kısmı Rum, bir kısmı Yahudi’ydi. Mahalleleri ayrıydı. Müslümanların hepsi birbirini tanırdı. Sandıkçılar, Gümüş Endazeleri bilir, Gümüş Endazeler Sandıkçıları iyi tanırdı. Denk ailelerdi. Salih efendinin kıymetli kızı için iyi bir evlilik olurdu.

Emir Ayşe’yi zor da olsa ikna ettiler. Birazı da nazdı tabii, öyle hemen evet der mi Aydın kızı?

Gelin alayı büyük bir gürültü ile sokağa girdiğinde Emir Ayşe’nin yeşil, sürmeli gözleri yaşlıydı. Annesinin, babasının, hatta Hatice kadının elini öpüp kapıya çıktı, tüllerle, tellerle, güllerle süslenmiş çift beygirli aynalı fayton kapıda bekliyordu. Davul, zurna, def eşliğinde faytona bindi. Ramazanpaşa Mahallesindeki baba evine veda edip Hasanefendi Mahallesindeki koca evine doğru kalabalık bir alay ile yola çıktı. Kırmızı duvağının ardından baktığı tozlu Aydın sokaklarına sanki yabancı gibiydi. Hayatında yepyeni bir dönem başlıyordu. Neler bekliyordu onu kim bilir?

Kendi evinin kapısına geldiğinde başından aşağı dökülen paraları, şekerleri toplamak için çocuklar birbirini eziyordu. Avuç avuç buğday saçtılar başından aşağıya.

Yıl 1917 idi, henüz Aydın işgal edilmemiş, gençler askere alınsa da savaşın yıkımını halk yakınında hissetmemişti.

II. BÖLÜM

Otuz iki yaşındaki, kara yağız Hüseyin efendinin hali vakti  yerindeydi. Yağcılar içindeki dükkanında sandık satıyordu ama hiç yüzü gülmezdi. Malı iyi olmasa belki kimse dükkanın kapısını açmazdı ama hem kaliteli hem uygun fiyata verince müşterisi çok oluyordu. Yakın köylerden Salı pazarına gelenler, kızını evlendirecek olanlar, kız bebek doğuranlar  üstü resimli, aynalı sandıklarından vaz geçemezdi.

Bir akşam Emir Ayşe utana sıkıla:  “Hüseyin efendi, komşular senin yüzünün hiç gülmediğini söylüyorlar, nasıl  geçiniyorsun o adamla diyorlar. Evde güler yüzlüsün, çok şaşırdım.”

Hüseyin gülümsedi, “Kapının önünde bir taş var, biliyorsun değil mi onu?” Emir Ayşe “Biliyorum” diye başını salladı, “Benim iki yüzüm var, biri gülen yüzüm, biri asık yüzüm, eve girerken asık yüzümü o taşın altına bırakıyorum, sabah giderken gülen yüzümü bırakıp asık yüzümü alıyorum”

Emir Ayşe’yi bir merak almıştı, heyecandan sabaha kadar gözüne uyku girmedi. Ertesi sabah kocasını işe gönderince üstlüğünü başına örttü, kimselere görünmeden kapıdaki taşı kaldırıp kocasının gülen yüzünü aradı, bulamadı. Şaşkındı, acaba bugün gülen yüzü ile mi işe gitmişti, asık yüzü neredeydi o zaman?

Akşam  yemeğinde yine utana sıkıla sordu. “Hüseyin efendi ben o taşın altında bir şey bulamadım.”

“Bu  sabah bırakmamıştım, akşam asık yüzümü bıraktım, git bak istersen”

Emir Ayşe, hemen gidip bakmaya davranınca Hüseyin gülmeye başladı; “Ah Emir kadın ah! Hiç olur mu öyle şey, ben sokakta güler yüzlü değilim ama sana neden surat asayım, hadi gel şöyle yanıma otur, gülen yüzüm de bu, asık yüzüm de. Benim istediğim fazla bir şey yok, yalnız sokağa çorapsız  çıkarsan kızarım”

Hadi kışın neyse de, yazın o sıcakta nasıl çorap giyeyim diye düşündü Emir Ayşe.

Ağustos sıcağıydı, öğleden sonra avludaki tulumbadan su çekip elini yüzünü yıkadı, başını ıslattı, duvar dibindeki bardacıktan bir tane kopardı, kabuklarını soyup ağzına attı.

Bardacık’ın tadı, kokusu başkaydı, sarı lop gibi insanın içini baymazdı. Kızının sevdiğini bilen Salih efendi arkasından bu fidanı göndermiş, o da Aydın’ın verimli toprağında çabucak yemiş vermeye başlamıştı.

Yeldirmesini üstüne aldı, çıplak ayaklarında takunyaları ile karşı komşuya geçmeye hazırlandı, nasıl olsa Hüseyin efendinin eve gelmesine daha çok vardı. O gelmeden dönerdi, nereden haberi olacaktı çorapsız çıktığından.

Kapıyı açtı, dışarı çıktı, komşunun kapısına gelmişti ki sokağın başında Hüseyin efendiyi gördü, suçlu suçlu aceleyle geri döndü, kendini eve attı ama ne çare, Hüseyin efendi görmüştü kısa şalvarın altındaki çıplak bileklerini, çıplak ayaklarını. Korkuyla beklemeye başladı, kocasının asık yüzü ile ilk kez karşılaşacaktı. Korkudan, o saatte eve neden geldiğini düşünmek aklına bile gelmiyordu.

Birkaç dakika sonra gelen Hüseyin efendinin yüzü gerçekten gülmüyordu, avluda elini yüzünü yıkadı, içeri girdi “Hastayım” dedi, “Kendimi iyi hissetmiyorum” Yatağa uzandı, bu son yatışıydı bir daha kalkamadı.

Emir Ayşe’nin evliliği ancak bir yıl sürmüştü. Sebebini bilemediler, zehirlenmiş dediler. Kim zehirlemiş, hiçbir zaman bilinmedi.

Kırkı, elli ikisi derken yas günleri geçiverdi. Daha yirmi yaşındaki Emir kadın o evde tek başına ne yapacaktı, baba evine dönmek istiyordu ama aynı evde sığıntı gibi oturamazdı, ayrı ev lazımdı ona. Babasına haber gönderdi, bahçenin bir köşesinde bana da yer verir mi, ev yapayım, param var, kendim yaparım. Salih efendi eliyle başının üstünü gösterdi; “Kızım isterse buraya yapsın evini, her yer onun”

III. Bölüm

“Ey Ahali! Duyduk duymadık demeyiiiin! Padişahımız efendimiz şehzadesini gönderiyor, yarın İstasyon Meydanında toplanıııın, size diyecekleri vaaar”

Tellal bütün gün elinde davul sokak sokak dolaşıp bağırdı durdu. Yıl 1919 olmuş, ülke yabancı devletler tarafından işgal edilmeye başlanmıştı. İstanbul’dan gelecek nasihat heyeti halkı Yunan işgaline direnmemeye ikna etmeye çalışıyordu.

Emir Ayşe, annesi ile birlikte mahfelin ikinci katından İstasyon Meydanında toplanan kalabalığı izliyordu. Şehzade kürsüye çıkınca uğultu birden kesildi, pür dikkat dinlemeye başladılar. Adeta sinek uçsa duyulurdu.

Şehzade “Kıymetli Aydın halkı, sizlere Halifemiz Sultan Mehmet Vahdettin Hanın selamlarını getirdim.” Halk halife adını duyunca birden alkışlamaya başladı. Şehzade memnun olmuştu, hafifçe gülümsedi, halkın heyecanının yatışmasını bir süre bekledikten sonra  sözlerine devam etti; “Yakında buraya Yunanlı dostlarımız gelecekler, sultanımız onlara misafirperverlik gösterilmesini, karşı koyulmamasını, olay çıkarılmamasını istiyor.”

Bu kez meydandaki Türklerden hiç ses çıkmamıştı, alkışlayanlar sadece Rumlardı. Halk başları önlerinde sessizce dağılırken Rumlar sevinç içinde kendi mahallelerine doğru yol almaya başladılar.

Mahfelin penceresinden bu sözleri duyan yarbay, “Şimdi çekip vuracaksın şunu” diye öfkeyle söylendi, “Neymiş, Yunana karşı koymayacakmışız, hele bir gelsinler, gelecekleri varsa görecekleri de var”

Devamı haftaya

Buket SARAN

OLAY AYDIN