BARIŞ PINARI HAREKATI’NIN ANIMSATTIKLARI

Arap Birliğini oluşturan Müslüman ülkelerin “Barış Pınarı Harekatı” için ülkemizi kınamaları, bana dedelerimin 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı anılarını anımsattı.

Anlatmaya başlamadan önce ebedi Başkomutanı Mustafa Kemal Atatürk olan ordumuza muzafferiyet diliyorum. Askerlerimiz zaferle ve sağ salim geri dönsünler inşallah.

İki dedem de hem 1. Dünya Savaşında, hem Kurtuluş Savaşında yıllarca savaşmışlar, bununla gurur duyuyorum. Fakat milletimizin hepsi bu gururu hak ediyor. Şehitsiz, gazisiz, bir veya birkaç kişisi savaşmamış bir tek aile dahi yok Anadolu’da. Fiilen eline silah almamış olsa bile, geri hizmetlerde bulunmuş, silah taşımış, haber taşımış, istihbarat yapmış, nice kadınımız, erkeğimiz var.

Annemin babası Turan Mehmet, Maraş Elbistanlı. Daha on sekiz yaşında askerlik çağı gelince orduya alınmış, 1. Dünya Savaşı sırasında Yemen’den Suriye’ye kadar çarpışmış. Suriye’de İngilizlere esir düşmüş. Deniz kıyısındaki esir kampında uzun süre çok kötü koşullar altında kaldıktan sonra bir gece bir arkadaşı ile birlikte kaçmışlar. Kuzeye, Anadolu’ya gelmeye çalışıyorlar ama önlerinde uzun bir çöl ve onları bekleyen, buldukları her Türk’ü katleden
Bedevi Araplar var. Sadece eşkıyalar değil, sıradan Araplar da aynı şeyi yapıyor. Ellerine geçen Türk askerlerini öldürüp karınlarını yarıyor ve altın var mı diye arıyorlar.

Dedemle arkadaşının bir altını var. O altın çok önemli, yerleşim yerine ulaşınca kendilerine üst baş almak, karınlarını doyurmak için ihtiyaçları var. Çünkü üstte başta bir şey yok, neredeyse tamamen çıplaklar, bu yüzden yutuyorlar, ertesi gün dışkı ile dışarı çıkınca kumda temizleyip tekrar yutuyorlar. Arapların eline düşmemek için gündüz çöldeki çalıların arkasına saklanıyor, geceleri ilerleyip sadece keçi boynuzu yiyerek günlerce yol alıyorlar.

Araplar Türk askeri içmesin diye su kuyularının çoğunu zehirlemiş. Kızgın çöl güneşi altında, silahsız, aç susuz, ölüm korkusu ile günlerce yol aldıklarını anlatmıştı rahmetli dedeciğim. Günler sonra nihayet bir Türk birliği ile karşılaşıyorlar, komutanın karşısına çıkarılıyorlar. Komutan üstlerine yeni üniforma verip karınlarını doyuruyor, kendi birliklerinin yerini söyleyip gönderiyor. Yine zorlu geçen günlerden sonra birliklerine ulaşıyorlar.

Düşünebiliyor musunuz, onca çileye rağmen askerden kaçayım, saklanayım, köyüme gideyim demiyor, yine savaşmaya, vatanı kurtarmaya, şehit ya da gazi olmaya koşuyorlar. Bu ülke böyle fedakar neferlerimiz, komutanlarımız sayesinde kurtuldu.

Büyük Taarruza katılıyor, İzmir’e giren ilk birliklerde yer alıyor. Barıştan sonra terhis olup köyüne gidiyor. Fakat Ege’yi, Aydın’ı gören bir daha unutabilir mi, bir süre sonra geri dönüyor tabii. Anneannemle evleniyorlar.

Dedemi kaybettiğimizde ben henüz on yaşında bir çocuk olduğum için anlattıklarının bu kadarını hatırlıyorum. Hem eski yazı, hem yeni yazıyı okur yazar, matematik hesaplarını eski yazı ile yapar, halim selim bir insandı. Tek evladı olan annemin çocuklarını, bizleri öpmeye bile kıyamadığını, koklayarak sevdiğini anımsarım.

Diğer dedem Hüseyin ise Antalya; Korkuteli’nin Manay köyünden. Manay, Yörük köyü, sonradan ismi Söğüt olmuş. Dört yıl önce hayatımda ilk kez gittim, babamın doğduğu evi yıkıntı halinde de olsa gördüm. Babam 1925’de doğduğuna göre yüz yıldan eski olmalı. Çatısı çökmüş, babaannemin yufka yaptığı, yemek pişirdiği ocak yıkılmış. Haliyle, o ev 1925’den beri boş, bu kadar kalması bile mucize.

Hüseyin dedem de 1. Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşında Yemen’den Galiçya’ya kadar tam dokuz yıl her cephede savaşmış. Yıllar sonra bir gün birliği köyünün yakınından geçerken bir gece firar etmiş, eşini, evini ailesini görmüş ve ertesi gün gidip teslim olmuş, savaşmaya devam etmiş.

Barıştan sonra köyüne dönmüş, 1924’de halam, 1925’de babam dünyaya gelmiş. Okuma yazma bilmeyen o köylü, babam altı aylık olunca “Biz bu köyde kalırsak oğlum okumaz, adam olmaz” diye düşünerek her şeyini bırakıp Aydın yöresine göç etmiş. Dedik ya, buraları gören bir daha bırakamıyor. Nazilli ve çevresinde yaşamışlar, tütün kırmışlar, Sümerbank basma fabrikasında çalışmışlar. Babam, Aydın Lisesinin orta kısmını bitirince İzmir’e taşınmışlar. Lisenin bahçesindeki okaliptüs ağaçlarını öğrenciyken kendilerinin diktiğini söylerdi.

Geçenlerde Aydın Lisesi Mezunlarının Pilav Gününde bahçede toplandığımız zaman gözlerim o ağaçları aradı.

Cumhuriyetin 50. Yılı kutlamaları geldiğinde devlet İstiklal Madalyalarını dağıtmaya başladı. Babam, hem Mehmet dedem, hem Hüseyin dedem için müracaat etti. Mehmet dedem için cevap geldi “Turan Mehmet mi, Duran Mehmet mi?” “Turan Mehmet” dedik, madalyası gönderildi, gururla taşıdık.

Fakat Hüseyin dedeme vermediler. Neden? Hani o bir gecelik firarı var ya, işte o nedenle. Dediğim gibi Yemen’den Galiçya’ya her cephede, hem 1. Dünya Savaşında, hem Kurtuluş Savaşında dokuz yıl savaşmış, sadece bir gece firar etmiş, ertesi gün de gidip teslim olmuş, işte bu olay Genel Kurmayın kayıtlarında olduğu için Hüseyin dedem madalya alamadı. Burada ifade etmeliyim ki; devlette evrak kaybolmaz. Varsa vardır, yoksa yoktur.

Cumhuriyetin ellinci yılında, eski yazı ile tutulan kayıtları dahi okudular, dedemin bir gecelik firarını buldular ve madalyasını vermediler.

Biz Aydınlılar, işgal görmüş kentin üçüncü kuşak insanlarıyız. Bu nedenle Cumhuriyet, bağımsızlık, Kurtuluş Savaşı bizler için çok farklı şeyler ifade ediyor.

Gerçek bir Aydınlı olan anneannem Emir Ayşe'yi anmadan geçemeyeceğim. Daha Osmanlı döneminde bugünkü ortaokula denk bir eğitim almış, akıllı, bilgili, aydın bir Türk kadını idi. Uzun boyu, sürmeli yeşil gözleri Arnavutluk göçmeni babasından geliyordu. Anlattığı işgal anılarını benden sonra hatırlayan kimse kalmayacağı için her fırsatta yazıyorum, anlatıyorum. İşgalden önce İstanbul'dan bir ikna heyeti gelmiş, başlarında bir şehzade. Halkı İstasyon Meydanında toplamışlar; Yunan gelecek, direnmeyin diyorlar. Anneannem mahfelin penceresinden izlerken yanlarındaki komutan (Belki de Albay Şefik) öfkeyle "Çekip
vuracaksın şimdi şunu" diye söyleniyormuş. Nitekim Nazilli'de vurmuşlar şehzadeyi. Kısa bir süre sonra Yunan Aydın'ı işgal etmiş. "Efsun askerleri evleri basardı. Kapıları yumruklamaya başlayınca hemen merdiven dayar, yandaki eve geçerdik" diye anlatırdı rahmetli.

Evleri Yağcılar içine yakın, Hükumet Bulvarından yukarı çıkarken sağa dönen sokaklardan birinde. Necip Abisi evlenip askere gitmiş. Severek evlendiği genç gelin çeyizinde getirdiği yatağı yorganı, aklınca Yunan evleri yakarsa kurtarmak için avludaki asma çardağın gölgesine yığmış, üstlerini çarşafla örtmüş. Bir ara hafifçe esen rüzgar çarşafı düşürünce dışarı çıkmış ve Ramazan Paşa Camiinin minaresindeki efsun askeri sırf keyif için ateş edip sırtından vurmuş. Oracıkta can veren Ayşe gelinin sırmalı cepkeni, beyaz mintanı kan içinde kalmış.

İşgalin ne olduğunu anlatabiliyor mu bu olay? İşgalci için o yerin insanının hiç değeri yok. İstediği gibi vuruyor, öldürüyor, dövüyor, kim hesap soracak.

2000 yılı yazında Yunanistan’a gittiğimizde Atina Sintagma Meydanındaki Parlamento binası önünde nöbet bekleyen efsun askerlerini gören tur arkadaşlarımız fotoğraf çekmek için adeta yarış ederken benim aklıma bu olay ve anneannemin diğer anlattıkları geliyordu.

Gelinin şehit edilmesinden sonra göç etmeye karar vermişler. Bir yağ tenekesine koyduğu altınlarını, parasını bahçenin uzak bir köşesindeki incir ağacının dibine gömüp güneye doğru yola çıkmış, Menderes nehrini geçmiş, Çine'ye ulaşmışlar. Bugün yarım saat olan o yol o zamanlar, kalabalık bir konvoyla günlerce çok zor koşullarda sürmüş. Yolda hendeğe atılmış ağlayan bir bebek bulup almışlar. Bir kadının doğumuna yardım etmiş. Hatta doğum zor
olunca bebeği kulağından çekip çıkardığını söylemişti. Yıllar sonra anneanneme bir delikanlı getirmişler ve “Bak senin doğumunu yaptırdığın bebek bu” diye tanıtmışlar. “Kulağı eğriydi” demişti.

Çine İtalyan işgalindeymiş, battaniye, yiyecek verirlerdi derdi. Yaman kadındı anneannem. Varlıklı bir ailenin kızı olduğu halde işgal uzayıp Çine’de parasız
kalınca; takunya yapıp satarak geçimini sağladığını övünerek anlatırdı. 7 Eylül 1922'de Aydın kurtulunca geri dönmüşler. İlk iş olarak altınlarını gömdüğü ağacın altını kazmış, tenekeye bir türlü ulaşamıyor. Yunan bulup aldı galiba diye korkmaya başladığı sırada "tınnn" diye bir ses duydum, “Oh!” dedim derdi. Nasıl mutlu ettiyse kendisini, her anlatışında o “Tınn” sesini mutlaka vurgulardı.

Dikiş makinasını bulamadığına üzüldüğünü ama canlarını kurtardıklarına şükrettiklerini söylerdi. O evde oturan yeğenleri seksenli yıllarda müteahhite verince evin enkazı altından bir dikiş makinası çıktığını söylediler.

Evet, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız yaklaşıyor. En büyük bayramımızı coşkuyla, tüm evlere al bayrağımızı asarak kutlayalım. Bu vesile ile Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını, tüm şehit ve gazilerimizi, ebediyete göçmüş büyüklerimizi saygı ve sevgiyle anıyorum. Hepsinin mekanı cennet olsun.
Buket SARAN